Ga je mee schoodbappen doen? Of zal ik het glas voor de bakglas zelf meenemen? Iedereen verspreekt zich weleens, maar wat gebeurt er in je hersenen als je je verspreekt?

spoonerisme

Aan het eind van de 18e en het begin van de 19e eeuw was er een professor genaamd William Archibald Spooner die les gaf op de unversiteit van Oxford. Hij stond bekend om zijn vele versprekingen tijdens de colleges. Zo zei hij bijvoorbeeld: “You have hissed all my mystery lessons” in plaats van “you have missed al my history lessons”. Deze typische verspreking waarbij tussen woorden twee lettergrepen of letters worden verwisseld, wordt sinds die tijd een spoonerisme genoemd.

Om te kijken wat er in de hersenen gebeurt bij een spoonerisme gebruiken onderzoekers ERP. Dit is een methode waarbij er elektrodes op de schedel worden geplaatst waarmee er kan worden gekeken wanneer er in de hersenen op het moment van een gebeurtenis (bijvoorbeeld een verspreking) extra activiteit is. Daarbij kunnen er nog andere methodes worden gebruikt om te kijken wáár die extra activiteit zit.

extra activiteit

Nu is er al eerder met behulp van ERP gevonden dat wanneer er een raar woord in een zin staat, bijvoorbeeld ‘Jan eet patat met schoen’ in plaats van ‘Jan eet patat met mayonaise’, er 400 ms na het lezen extra activiteit in de hersenen is.

bouwfout

Een spoonerisme blijkt echter een ander soort fout te zijn. Er is met onder ander ERP gevonden dat er tijdens een spoonerisme extra activiteit in de supplementaire motor cortex is (SMC). De SMC is een gebied dat zich bezig houdt met plannen van een beweging (bijvoorbeeld spraak). Er wordt gedacht dat deze activiteit betekent dat er tijdens de spoonerisme twee planningen voor spreken tegelijkertijd actief zijn. Dit betekent dus dat de woorden wel goed in je hoofd zitten, maar dat er iets mis gaat met het ‘bouwen’ van de woorden.

Tessa Dongelmans