Zou het niet handig zijn als je tijdens het leren voor een toets even een pilletje kunt nemen waardoor je geheugen net iets beter werkt?

Wetenschappers vinden dit een erg interessant onderwerp. Hun zoektocht begon bij de medicatie die ook wel benzodiazepines worden genoemd. Benzodiazepines staan er om bekent een soort rustgevend effect te hebben en worden voorgeschreven aan mensen met bijvoorbeeld angststoornissen. De werking van benzodiazepines is te danken aan hun invloed op GABA receptoren. GABA receptoren zijn receptoren (in de hersenen) die worden ‘aangezet’ door de stof GABA.

Werking GABA

GABA werkt als een inhiberende stof, dit wil zeggen dat GABA de activiteit van de neuronen in je hersenen vermindert. Dit kan hele prettige gevolgen hebben wanneer je neuronen te actief zijn, zoals bijvoorbeeld tijdens een angstaanval. Het kan er echter ook voor zorgen dat neuronen die juist goed werken, te weinig actief worden. Zo is een bijwerking van benzodiazepines (die dus werken door middel van GABA) bijvoorbeeld een verslechtering van het geheugen.

GABA en het geheugen

Deze verslechtering komt doordat een belangrijk gebied voor het geheugen, de hippocampus, vol ligt met GABA receptoren. Wanneer iemand dus benzodiazepines krijgt toegediend wordt de hippocampus een stuk minder actief en wordt het veel lastiger op herinneringen op te slaan en op te halen.

Omgekeerde GABA

Hierdoor kwamen de wetenschappers op het idee om een stof te gebruiken die het tegenovergestelde effect heeft van GABA en daardoor juist het geheugen verbetert. Een van de eerste stoffen die de wetenschappers hebben ontwikkeld kreeg de naam L-655.708. Deze stof bindt zich ook aan de GABA receptor, maar geeft juist het tegenovergestelde effect en activeert dus de neuronen. Zoals je al kunt verwachten werkt deze stof echter niet alleen op de GABA receptoren op de hippocampus, maar op alle GABA receptoren in de hersenen. Dit zorgt er voor dat wanneer er een dosis L-655.708 werd toegediend aan proefdieren, het er inderdaad voor zorgde dat het geheugen verbeterde, maar ook dat de proefdieren angstaanvallen kregen.

L-655.708 tegenwoordig

Tegenwoordig wordt L-655.708 daarom niet meer gebruikt als geheugenverbeteraar. Wel wordt er nu onderzoek gedaan om te kijken wat het effect is op beschadigd hersenweefsel. Omdat beschadigd hersenweefsel (bijvoorbeeld na een hersenbloeding) input nodig heeft om zich te herstellen en te vernieuwen, kan de activerende werking van L-655.708 er wellicht voor zorgen dat het omliggende gebied actiever wordt en zo input geeft aan het beschadigde gebied.

Omgekeerde GABA poging 2

Na vele jaren onderzoek zijn de wetenschapper er in 2004 achter gekomen dat de GABA receptoren op de hippocampus toch net iets anders zijn dan de GABA receptoren in de rest van de hersenen. Daarom werd er een stof ontwikkeld die de naam a5IA kreeg. Deze stof heeft het vermogen om heel specifiek op de GABA receptoren op de hippocampus te werken. Hierdoor kan het geheugen worden verbeterd zonder dat er nare bijwerkingen optreden zoals angstaanvallen.

a5IA als medicatie

Nu zijn de wetenschappers er niet op uit om a5IA zo verder te ontwikkelen dat het als een pilletje in de supermarkt komt te liggen. Wel zijn ze er druk mee bezig om te onderzoeken hoe deze stof kan helpen bij ernstige ziektes, zoals Alzheimer en dementie.

Tessa Dongelmans